W świecie farmacji, który dziś kojarzy się głównie z nowoczesnymi laboratoriami i zaawansowanymi urządzeniami, dawne narzędzia przypominają o czasach, w których aptekarz był prawdziwym rzemieślnikiem. Wiele z tych narzędzi dziś pozostaje symbolem precyzji i tradycji. Do nich bez wątpienia należy pigulnica.
Dziś kilka słów o narzędziu używanym w aptekach do ręcznego wyrabiania pigułek, które jeszcze w XIX i na początku XX wieku stanowiły jedną z podstawowych form podawania leków. Ten prosty, ale niezwykle funkcjonalny, przyrząd świadczy o epoce, w której farmaceuci tworzyli leki ręcznie, dopasowując ich skład i formę do potrzeb pacjentów.
Na początek kilka słów o mechanizmie.
Pigulnica to zestaw narzędzi służący do formowania pigułek z przygotowanej masy lekowej. W jej skład zazwyczaj wchodziły:
– rowkowana deska – służąca do formowania wałków lekowych o równomiernej grubości,
– rowkowane noże lub radełka – używane do dzielenia wałka na równe fragmenty,
– szpatułka lub tłuczek – do przygotowywania masy lekowej.
Farmaceuta zaczynał od przygotowania odpowiedniej masy, która składała się z substancji czynnych, wypełniaczy i spoiw, a następnie wałkował ją na rowkowanej desce, uzyskując wałek o równych wymiarach. Następnie przy pomocy rowkowanego noża wałek dzielono na równe porcje, z których formowano pigułki.
Pigulnice były szczególnie ważne w czasach, gdy produkcja leków w aptekach odbywała się na miejscu i była dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjentów. Często farmaceuta musiał przygotować niewielkie partie leków, np. dla jednego pacjenta lub na specjalne zamówienie lekarza. Dzięki pigulnicy proces stał się szybki, a efektem były precyzyjnie odmierzone dawki substancji czynnej. Okres największej popularności przyrządu przypada od XVIII do początku XX wieku. Rozwój przemysłowej produkcji leków, w tym tabletkarek, stopniowo wyparł ten sposób wytwarzania leków w aptekach.