Mimo że przedmiot ze zdjęcia do złudzenia przypomina lunetę, nie jest nią. To klasyczna tabletkarka – jedno z najważniejszych urządzeń w historii farmacji. Choć współczesne linie produkcyjne wytwarzają miliony tabletek w ciągu godziny, przyrządy takie jak ten odegrały kluczową rolę w początkach standaryzacji produkcji leków.
Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie, czym jest tabletkarka.
Tabletkarka to urządzenie służące do formowania leków w stałe tabletki – czyli jedną z najstarszych i najwygodniejszych form dawkowania. Maszyna (a w zasadzie: maszynka) ze zdjęcia służyła do mechanicznego prasowania mieszanek proszków farmaceutycznych, które pod wpływem nacisku zamieniały się w zwarte, łatwe do połknięcia tabletki. Stanowi etap przejściowy w farmacji – między rzemieślniczą a przemysłową produkcją leków.
Proces obsługi tabletkarki wyglądał następująco:
- Przygotowanie mieszanki: proszki leków, często z dodatkiem substancji wiążących (np. gumy arabskiej), wsypywano do form.
- Formowanie tabletki: dźwignia maszyny wywierała nacisk na mieszaninę w matrycy, formując twardą i trwałą tabletkę.
- Wyjmowanie tabletki: po uformowaniu tabletka była ręcznie wyciągana z formy lub wypychana przez specjalny mechanizm.
Należy pamiętać, że tabletkarki były napędzane siłą rąk – wymagały od farmaceuty sporego wysiłku, szczególnie przy produkcji większej liczby tabletek.
Znaczenie tabletkarki w XIX i XX wieku
Tabletkarka – jak każde nowe rozwiązanie – zrewolucjonizowała proces wytwarzania leków. Dzięki niej nastąpiła standaryzacja dawkowania (każda tabletka otrzymywała identyczną wagę i skład) oraz przyspieszenie produkcji (ręczne ważenie i kapsułkowanie zostały porzucone).
Czy tabletkarki odeszły na zawsze do lamusa? I tak, i nie. Tak, ponieważ tych tradycyjnych już się nie używa – zwykle odgrywają rolę eksponatu muzealnego lub zabawki na babcinym strychu. Do dziś pozostała z nami zasada działania, gdyż współczesne tabletki również są formowane pod wysokim ciśnieniem.